स्वाइन-फ्लु, बर्ड-फ्लु र ह्युमन फ्लु !

जनश्वास्थ्यमाथीको खेलबाड कहिले सम्म ?

मान्छेलाई प्रत्येक बर्ष लाग्ने फ्लु (Flu) लाई डाक्टरले भाईरल इन्फ्लुएन्जा र बोलचालको भाषामा रुघा-मार्गी भन्छौं । रुघा-मार्गीले मान्छे मर्ने भनेको रुघा-मार्गी धेरै बिग्रिए पछी निमोनिया लागेर हो नत्र ज्यानै चै जाँदैन । भनीन्छ साइन्सले अहिलेसम्म फ्लुको मेडिसिन बनाउन सक्या छैन । फ्लु जसरी आँउछ त्यसरी नै जान्छ पनि । आन्सरडट्कमका अनुसार सन २०१३ को अप्रिलसम्म विश्वभरमा बर्डफ्लु लागेर ३६० जना मान्छेको मात्र मृत्‍यु भयो । जबकी 'झाडा-पखलाले प्रतीदिन छ हजार बालबालिका मर्छन्'- WHO (World Health Organization) भन्छ । जसरी फ्लु लाग्ने बित्तिकै हजारौं हाँस/कुखुरा एक्कैपटक नस्ट गरिन्छ । त्यसैगरी रुघा-मार्गी लाग्या जती सबै मान्छेहरु मार्न थालियो भने के हुन्छ ? त्यो कुनै न्यायसंगत कुरा होला ? त्यसो भए बिचरा निर्दोश हाँस/कुखुरालाई चैं रुघा-मार्गी लाग्दैमा जिउँदै खाल्डोमा गाड्नु पर्छ भन्ने के छ ? त्यस्को बैकल्पिक उपाय छैन ? खै नेपालमा पशु अधिकारकर्मी बोलेको ? कि अर्काको धन जाँदा चैं बोल्नु हुन्न ?

मेरो बिचारमा यो सबै हौवा मात्र हो । नेपाल तथा भारतमा अहिलेसम्म हेपाटाइटिस बी फेला पर्या छैन र भबिस्यमा पनि लाग्ने सम्भावना छैन । भारतीय उच्चन्यालयको आदेश अनुसार भारत सरकारले हाल एन्टी हेपाटाइटिस बी भ्याक्सिनको बिक्री-बितरणमा रोक लगाइसक्यो । तापनी केही बर्ष अघी औषधी बेच्ने कम्पनीले चलाएको हल्लाको भरमा नेपालीले हेपाटाइटिस बी बिरुद्धको खोप लगाए । भ्याक्सिन बेच्ने कम्पनीले करोडौ कमायो । त्यो खोपको साइडइफेक्ट हालसम्म त देखा परेको छैन तर भबिष्यमा देखा पर्न सम्भावनालाई पनि नकार्न सकिन्न ।

हल्लाको पछी दगुर्नु ठीक होइन । अनेक थरी 'रोग आयो' भन्दै युरोप र अमेरिकि कम्पनीले खासगरी एसिया र अफ्रिकाका गरिब मुलुकहरुमा भ्याक्सिनहरुको परिक्षण गर्छन् । हाम्रो देशको सरकार पनि कस्तो ? 'फ्री'मा पायो भन्दैमा जे पनि 'हो-हो रे' को भरमा खुवाउन र घोच्ने अनुमती दिन्छ !

लिस्टभर्सडटकमका अनुसार एड्स  (HIV AIDS) भन्ने रोग मान्छेले चिम्पान्जीसँग यौनकृया गरेर आएको होइन । यो त अमेरिकन र बेलायती अनुसन्धाताले मान्छे माथि गरेको कुरुप परिक्षणको परीणाम हो । जुन परिक्षण अफ्रिकाको एक गरीब देश जिम्बाम्बेमा गरिएको थियो । कुनै रोगको निदान गर्न भनेर हजारौ अफ्रिकीलाई त्यो खोप लगाइयो जस्मा चिम्पान्जीको बिर्य मिसाइको थियो । जस्को परीणामस्वरुप (बाइप्रोडक्टको रुपमा) एड्स जस्तो प्राणघातक रोगको जन्म भयो । आज यो रोगको कारण विश्वभरमा तीस मिलियन मान्छेहरुको मृत्‍यु भइसक्यो । त्यसमद्धेमा मृत्‍युहुनेहरु अफ्रिकी नै बढी छन् । एड्स एउटा रोग मात्र होइन यो एउटा गोराहरुले मानवतामाथी गरेको अपराधको कहिले नमेटिने कालो धब्बा हो ।

अबदेखी हाम्रो नेपालले पनि हात्तीपाइले, दादुरा, स्वाइनफ्लु, बर्डफ्लु, हेपाटाइटिस लगायतका बिभिन्न रोगको औषधी बिदेशीले सहयोग स्वरुप सित्तैमा दियो भन्दैमा सर्वसाधारणको जीवनमाथी खेलबाड हुने गरी परिक्षण गर्न दिनुहुन्न । हाम्रा पिता-पुर्खाले 'खैरो आँखा हुनेहरु (अर्तात् गोराहरु) को कहिले विश्वाश नगरनु' भन्नुहुन्थ्यो । त्यसैले कुनै पनि औषधी, खोप वा अनेक किसिमको थोपोहरु जनतालाई खुवाउनुपूर्व पहिला नेपाली, भारतीय र चिनिया बिशेषग्य सम्मिलित बिशेष (स्पेसल) जाँच आयोग गठन गर्नु पर्छ र त्यस्ले 'हुन्छ' भने पछी मात्र खोप तथा औषधी खुवाउने अनुमती दिनुपर्छ । अन्यथा भोली एड्सभन्दा खतरनाक बिमारी नजन्मेला भन्न सकिन्न ।

- योगेश कुमार खपाङ्गी